Helen Briggs
BBC Etraf Muhabiri
Birleşmiş Milletler (BM) Biyoçeşitlilik Konferansı’na (COP 15) katılan ülkeler, 2030 yılına kadar gezegenin üçte birini muhafaza altına alma konusunda anlaştı. Bu muahede biyolojik çeşitliliği müdafaa amacında dönüm noktası olarak bedellendiriliyor.
Yağmur ormanları ve sulak alanlar üzere hayati kıymet taşıyan eko-sistemlerin ve yerli toplulukların haklarının korunması için de gayeler belirlenecek.
Kanada’nın Montreal kentinde düzenlenen COP15 BM Biyoçeşitlilik Tepesi’nde varılan muahede Pazartesi sabahı açıklandı.
Çin’de yapılması planlanan tepe Covid nedeniyle ertelenmiş ve Kanada’ya taşınmıştı.
Toplantıdan sorumlu olan Çin, Demokratik Kongo Cumhuriyeti’nin son dakika itirazına karşın mutabakatın sağlandığını duyurdu.
BM Kalkınma Programı, “tarihi anlaşmanın” dünyanın dört bir yanındaki insanların biyolojik çeşitlilik kaybını durdurmak için gerçek bir ilerleme bekleyebileceği manasına geldiğini söyledi.
Hangi hususlarda mutabakat sağlandı?
Anlaşma sağlanan ana bahisler şöyle:
- Türlerin yok oluşunun durdurulması ve genetik çeşitliliğin sürdürülmesi de dahil olmak üzere ekosistemlerin korunması, güzelleştirilmesi ve canlandırılması,
- Biyoçeşitliliğin “sürdürülebilir kullanımı” – esasen çeşitlerin ve habitatların besin ve pak su üzere insanlığa sundukları hizmetleri sağlayabilmelerinin sağlanması,
- Doğadan elde edilen kaynakların – bitkisel ilaçlar üzere – yararlarının adil ve eşit bir halde paylaşılmasını ve yerli halkların haklarının korunmasını sağlamak,
- Biyoçeşitlilik için ödeme yapmak ve kaynak ayırmak: Paranın ve müdafaa gayretlerinin gereksinim duyulan yere ulaşmasını sağlamak.
Anlaşma süreci nasıl gelişti?
Kanada Etraf ve İklim Değişikliği Bakanı Steven Guilbeault gazetecilere yaptığı açıklamada, “Paris’in iklim konusunda yaptığı üzere bu da tarihe geçecek bir an” dedi.
2015 Paris İklim Mutabakatı, gezegendeki sıcaklık artışını 2 derecenin altında tutma konusunda ülkelerin mutabık kalmalarını sağlamıştı.
Montreal’deki tepe, doğayı düzgünleşme yoluna sokmak için “son şans” olarak görülüyordu.
Görüşmeler boyunca gayeler ve planların nasıl finanse edileceği konusunda fikir ayrılıkları yaşandı.
En büyük uyuşmazlık noktalarından biri, dünyanın en fazla biyolojik çeşitliliğine sahip bölgelerdeki muhafaza gayretlerinin nasıl finanse edileceğiyle ilgiliydi.
Biyoçeşitlilik, dünyadaki tüm canlıları ve bunların gezegeni ayakta tutan karmaşık hayat ağı içinde birbirlerine bağlanma biçimlerini söz ediyor.
Çin yeni mutabakat metnini Pazar günü yayımlandı.
Delegeler, saatler süren gecikmelerin akabinde Pazartesi sabah erken saatlerde oturumu topladı ve metni kabul etti.
COP 15 Başkanı Huang Runqui, anlaşmayı destekleyemeyeceğini söyleyen Demokratik Kongo Cumhuriyeti’nin itirazlarına karşın muahedenin onaylandığını ilan etti.
Anlaşma nasıl bedellendiriliyor?
Kraliyet Kuşları Müdafaa Derneği’nin kıdemli memleketler arası siyaset danışmanı Georgina Chandler, Montreal’de varılan muahede sayesinde hem insanların hem de tabiatın daha âlâ durumda olacağını söyledi.
“Artık mutabakat tamamlandığına nazaran, hükümetlerin, şirketlerin ve toplumların bu taahhütlerin hayata geçirilmesine nasıl yardımcı olacaklarını belirlemeleri gerekiyor.”
Yaban Hayatı Müdafaa Derneği’nden Sue Lieberman mutabakatın bir uzlaşma olduğunu ve birçok düzgün öge içermesine karşın “doğayla olan bağlantımızı nitekim dönüştürmek ve ekosistemler, habitatlar ve çeşitler üzerindeki tahribatımızı durdurmak için” daha ileri gidilebileceğini söyledi.
‘Doğa bizim gemimiz, su üstünde kalmalı’
Anlaşma için günlerce süren ağır müzakereler oldu. Bakanlar Cumartesi günü, 2030’a kadar doğayı düzgünleşme yoluna sokmak için net gayeler üzerinde mutabakata varılması gerektiği konusunda hararetli konuşmalar yaptı.
Avrupa Birliği’nin yürütme organı olan Avrupa Komitesi’nin Etraf, Okyanuslar ve Balıkçılıktan Sorumlu Üyesi Virginijus Sinkevicius “Doğa bizim gemimiz. Onun su üstünde kalmasını sağlamalıyız” dedi.
Bilim insanları, ormanların ve otlakların daha evvel görülmemiş oranlarda yok olması ve okyanusların kirlilikle yüz yüze olması nedeniyle insanların Dünya’yı inançlı sonların ötesine ittiği konusunda ikazda bulunuyor.
SARs CoV-2, Ebola ve HIV üzere hastalıkların yırtıcı hayvanlardan insan popülasyonlarına yayılma riskinin artması sıkıntısına da dikkat çekiliyor.
Başlıca uyuşmazlık noktalarından biri finansmanla ilgili.
Mısır’da düzenlenen iklim tepesi COP 27’de olduğu üzere, birtakım ülkeler biyolojik çeşitliliğin korunmasına yardımcı olmak üzere yeni bir fon kurulması davetinde bulundu lakin bu talep öbürleri tarafından reddedildi.